حضور اقوام مختلف در سرزمین ایران، آن را به یکی از غنی‌ترین مراکز فرهنگی جهان تبدیل کرده است. پوشاک بارزترین نمود تشخیص اقوام ایرانی از یکدیگر است. زیورآلات از زمره‌ی اولین پوشش‌های انسان بوده‌است که در استان هرمزگان با توجه به ارتباطات تجاری با کشورهای همسایه، اداب و رسوم و پایبندی به آیین‌های بومی و مصون ماندن از نیروهای اهریمنی یا ماورایی، طرح و نقش خاصی به خود گرفته است.

استان هرمزگان در جنوب ایران و در شمال تنگه هرمز قرار دارد. در زمان قدیم، زنان هرمزگانی اعم از فقیر و غنی هر کدام به فراخور حال و امکانات مالی، برای آراستن خود از انواع فلزها پربها، کم بها و اقسام مختلف زیورآلات و پوشاک استفاده می‌کردند. امروزه دیگر خبری از زیورآلات پر زرق و برق در هرمزگان نیست و زنان بیشتر از جواهرات سبک و مینیمال استفاده می‌کنند.

در گذشته زنان محله های مرفه بندرعباس چند جعبه شبیه قابلمه پر از جواهر داشتند. آنان در مراسم های مختلف همه‌ی جواهرات خود را می‌پوشیدند به طوری که یک نفر از حمل این مقدار زیور عاجز می‌شد. برای حل این مشکل بی‌بی که همان زن مرفه بود، کنیزی را انتخاب می‌کرد و باقی جواهرات را بر دست و گردن او آویزان می کرد. این کنیز جلوتر از بی‌بی در مجالس حرکت می کرد و جواهرات را به رخ باقی مهمان ها می‌کشید. این عمل از نشانه های ثروت و موقعیت اجتماعی خانواده‌های بندری مرفه به شمار می‌رفت.

وقتی به زیورآلات فکر میکنیم بیشتر انگشتر، گردنبند و زیورآلات مرسومی از این قبیل به ذهنمان می‌رسد. حال آنکه از گذشته تا به امروز در جنوب ایران زیورآلات با تنوع بالایی برای سر و صورت، طراحی و استفاده می‌شوند.

زیورآلات سر

ماهک : همان گونه که از اسم آن پیداست، ماهک طلایی و به شکل هلال ماه ساخته می‌شود و برای بستن روی پیشانی در جشن‌های شادی و عروسی، توسط زنان اشراف و بزرگان استفاده می‌گردد. از این وسیله‌ی زینتی امروز هم در جنوب ایران یافت می‌شود. ماهک در واقع از دو طرف به وسیله یک نخ بافته شده به پشت گردن گره میخورد. در گذشته تنها زنان بزرگان اجازه استفاده از آن را داشتند.

لؤلؤ : نوعی سنجاق روسری و لچک است که با طلا و نقره ساخته و به زیر گلو آویزان می‌شود.

چتری : چتری یک تکه پارچه سه گوش است که با پولک تزیین می‌شود و در قسمت جلوی پیشانی عروس قرار میگیرد.

چوگان : پارچه زری دوزی است که که به صورت بیضی شکل درون آن پرشده و در بالای دو گوش قرار می‌گیرد که با این کار فرم صورت گرد نشان داده می‌شود. از این نوع تزیینات عروس بیشتر در گذشته استفاده میشده است.

زیورآلات مو

تی‌مو و سمبوسه‌ای : در زمان قدیم زنان هرمزگانی موی سر خود را کوتاه نمی‌کردند زیرا موی بلند یکی از ارکان زیبایی محسوب می‌شد. آنان موی بلند خود را می‌بافتند و در انتهای بافت، استوانه‌ای توخالی به نام تی‌مویی از جنس طلا یا نقره به موهایشان می‌آراستند و انتهای گیس را گره می‌زدند. تی‌مویی طلایی مخصوص زنان ثروتمند بود و تی‌مویی نقره‌ای بیشتر مورد استفاده زنان خانواده‌ی کم درآمد شهر قرار می‌گرفت. بعضی از زنان، علاوه بر تی مویی، قسمت باریک و اضافی از مو که خارج از تی مویی بود نیز زینت می‌دادند. بدین طریق که زنجیری از طلا یا نقره یا قطعه ی فلزی هم جنس زنجیر به آن آویزان می کردند که بر روی آن نگین هایی گران قیمت از قبیل مروارید، یاقوت و فیروزه کار گذاشته بودند. همچنین در اطراف این قطعه فلز مثلثی معروف به سنبوسه ای ، زنجیرهای دوحلقه ای با برگ هایی به آن آویزان بود. بر بالای تی مویی که در پایانهی دو گیس متصل میکردند، این قطعه ی طلایی باعث آرایش و زینت دنباله ی موهای سر می شد.

زیورآلات چهل گیس : عده ای از زنان هرمزگانی و مهاجر ساحل نشین که موی سر آنان بسیار صاف و بلند بود، آن را به صورت چهل گیس می بافتند. این زنان ابتدا موهای خود را رشته رشته نموده و سپس آن را به شکل حصیر و گیس در می آوردند، بعد از آن به هر یک از گیس ها، دانه های مروارید یا نواری از مسکوکات گران قیمت می آویختند. هرچه این رشته ها طویل تر می شد، مطلوب تر بود و گاهی برای بلند جلوه دادن گیسو، ضمیه ای هم به آن اضافه می کردند تا زیورالات بیشتری به آن آویزان نمایند. این ضمیه را سرگیسی می گفتند. بعضی از زنان، گل سر طلایی به صورت چنبره با میله باریک قلاب مانند در بالای لاله ی گوش در داخل مو فرو می بردند که گل سر این قسمت از موی را با بالا گوشَک زینت می دادند.

ریستک : ریستک را خانم هایی با موهای فر یا کوتاه استفاده می کردند و آن را در انتهاب مو می بستند تا گیسوان آن ها را بلند و کشیده جلوه دهد. جنس این زیور از یک نوع پشم سیاه بوده که آن را مانند مو می بافتند و معمولا در مراسم عروسی از آن استفاده می کردند.

سوراخ کردن گوش در هرمزگان قدیم چگونه بوده است؟

در قدیم زنان و مردان هرمزگانی به گوشواره، دُرگوش هم می گفتند. در بندرعباس چنین مرسوم بود که گوش ها و بینی کودکان خود را از زمان طفولیت سوراخ می کردند. برای انجام این کار به افراد ماهر و صاحب تجربه مراجعه می نمودند. در آن زمان داروی بی حسی و دستگاه اتوماتیک برای این عمل نبود. ابتدا آن شخص نرمی گوش را با دو انگشت شست و سبابه آن قدر مالش می داد تا نرمی گوش قرمز و بی حس می شد، سپس وسط نرمی گوش کودک را با سوزن خیاطی با مهارت سوراخ و قطعه نخ سیاهی به نام رِشمُن که اولین قطعه ی نخی است که به عنوان گوشواره در گوش می کردند را از آن عبور می داد و دو سر آن را گره می زد.

تا مدتی نخ آویزان بود. محل نرمی گوش که سوراخ شده بود را با روغن و زردچوبه چرب می کردند. چرب کردن جای زخم و چرخاندن نخ در سوراخ در حدود یک هفته و حتی بیشتر ادامه داشت، پس از این مدت، قطعه چوبی باریک و ظریف از بوته هایی دارویی مثل مُور یا گلپورَغ در سوراخ گوش کودک قرار می دادند. آن ها معتقد بودند که این کار مانع عفونت و چرکین شدن آن محل می گردد. تا زمانی که این ناحیه از گوش متورم بود، شاخه نرم گیاه را از آن جا بیرون نمی آوردند. پس از بهبودی زخم گوش، گوشواره ی حلقه ای کم وزن طلا به گوش کودک آویزان می کردند، پس از این گوشواره دُرَکُو می گفتند.

زیورآلات صورت و گردن :

تی ته : زیوری پهن و مدور از جنس طلا است که به وسیله ی رشته ای نخی یا زنجیری از طلا در بالای پیشانی آویزان می شود. امروزه این زینت فقط برای تزیین عروس کاربرد دارد.

دُرگوش چُمپَکی: شکل این گوشواره مانند پیاله زنگی بود که در قسمت پایین آن شرابه هایی شامل زنجیر و برگ های طلایی آویزان و وزن آن در بین سه تا شش مثقال بود.

دُرگوش غلامی : گوشواره ای استوانه ای شکل و دارای قلاب طلایی که در پایین آن خوشه ای از دانه های طلایی مثل انگور به آن آویزان بود این نوع گوشواره به وزن های مختلف و بالای شش مثقال ساخته می شد، این گوشواره را مخصوص طبقه ی اعیان و اشراف می ساختند. این زیور را از شهر بنبئی سفارش دادند. این گوش آویزها بسیار بزرگ و سنگین بودند و هر لنگه ی آن 10 مثقال می باشد و به خاطر سنگینی آن را بدین نام می خواندند، زیرا برای حمل آن به غلام نیاز بوده است.این گوش آویزها تا روی دوش پایین می آید. این گوش آویزها قلابی داشته درون گوش به صورت گیره محکم می شود یا به وسیله ی نخ به دور گوش بسته می شود تا سنگینی آن به سوراخ گوش فشار وارد نکند.

کَنَری : نوعی گوش آویز، از جنس طلا یا برنز بوده است. این گوش آویز در لاله ی گوش آویزان نمی شده، بلکه در قسمت بالاتر قرار می گرفته است.در انتهای آن مهره های ریزی آویزان می کردند که به آن زینت و جلای خاصی می بخشید. کنری طلا مخصوص بزرگان و نوعی برنزی آن مورد استفاده ی فقرا بوده است.

دِل گوشی: نوعی از گوش آویزها می باشد که با سوراخ کردن لاله ی گوش در آن قرار میگیرد و اندازه آن، به قدر بلند بوده است که تا روی سینه می رسیده است.این گوش آویز مخصوص خانم های اشراف بوده است.

پَتری : این زیور مخصوص کشور هند بوده است که در سمت راست بینی استفاده می کردند. پتری کوچک و به شکل دایره است. در وسط آن نگین دارد و دورش از طلا بوده است. به وسیله ی سوزن ریزی که در پشت آن دارد در قسمتی از بینی که قبلا سوراخ شده است جای می گیرد. هم اکنون بیشتر زنان میان سال در روستاها از آن استفاده می کنند و به ندرت مورد استفاده زنان جوان قرار می گیرد. پتری های پهن و بزرگ نگین دار بودند و بعضی موارد دانه های مروارید هم بر روی آن ها دیده می شد. وزن بعضی از پتری های اغنیا به پنج مثقال می رسید. پتری سنگین وزن طلایی از زمانی که هندوها وو حیدرآبادی ها با خانواده ی خود در بندرعباس ساکن و به کار و تجارت مشغول شدند، رایج گردید.

خَضومه : خضومه کاربردی همانند پتری اما در سمت چپ بینی دارد. دارای یک ردیف مروارید، یک ردیف یاقوت یا فیروزه، همراه با حلقه ای آویزان بوده است.

مودی : مودی یک نوع گردن آویز ساده از یک پارچه سیاه و باریک است. روی این گلوبند با مهره های ریز سبز و قرمز و نگین های فیروزه تزیین می شود و همچون چوکر به گردن می چسبد.

ایران کشوری با فرهنگ های مختلف است و هر تکه از این مرز و بوم، غنی از داستان و آداب و رسومی خاص همان منطقه است. درریس سعی دارد با تحقیق و بررسی این فرهنگ در حوزه ی فشن و به صورت ویژه زیورآلات، قدمی در راستای رشد و از بین نرفتن این رسوم و روایات بردارد.

","images",[757],{"_8":758,"_23":759,"_760":17,"_749":761,"_762":763,"_764":765,"_766":767},7173,"https://api.dorris.ir/uploads/categories/images/48759d3ce2bb1d8688528cefaff87fef.jpeg","is_favorite","IMG_0124.jpeg","resized","https://api.dorris.ir/uploads/categories/images/48759d3ce2bb1d8688528cefaff87fef601_601.jpeg","resized_thumb","https://api.dorris.ir/uploads/categories/images/48759d3ce2bb1d8688528cefaff87fef15_15.jpeg","thumb","https://api.dorris.ir/uploads/categories/images/thumb_48759d3ce2bb1d8688528cefaff87fef.jpeg","created_at","۱۴۰۲-۰۶-۱۲ ۱۳:۰۴","updated_at","۱۴۰۴-۰۵-۱۸ ۱۲:۴۷","created_at_en","2023-09-03 13:04:33","updated_at_en","2025-08-09 12:47:16","tagName","طلا_درریس","actionData","errors"]

برچسب طلا_درریس

بررسی و شناخت زیورآلات، مو و صورت زنان هرمزگان